Nowolecki Aleksander Konstanty, pseud. Zygmunt Kolumna (1825–1884), księgarz, wydawca, historyk. Ur. 19 IV w Warszawie, był synem Szymona (17889–1848) i Marcjanny z Miszkiewiczów (1801–1878), prowadzących w Warszawie handel wiktuałami, a następnie jeden z lepiej zaopatrzonych straganów z książkami przy ul. Freta 275, później przy ul. Długiej 541. W r. 1835 Szymon Nowolecki otworzył własną księgarnię (przy ul. Św. Jana nr 21, a od ok. r. 1844 nr 19), gdzie posiadał dzieła w językach polskim i obcych, wypożyczalnię, introligatornię. Miał filię w Płocku. Po śmierci Szymona księgarnia (z uwagi na spadkobierców) została uchwałą Rady Familijnej wystawiona (14/26 VII 1849) na licytację i tą drogą dostała się w ręce N-ego, absolwenta warszawskiego gimnazjum.

W r. 1853 N. przeniósł księgarnię oraz wypożyczalnię na Krakowskie Przedmieście 457 «wprost Kolumny Zygmunta» (stąd późniejszy pseud.). Interesy prowadził z dużym rozmachem i znajomością rzeczy. Od r. 1894 ogłaszał katalogi sortymentowe, m. in. Katalog książek polskich do abonowania w Księgarni… (1854, 1896 pozycji) i Katalog książek polskich w czytelni przy Księgarni… (1856, 1 503 pozycje). Księgarnia N-ego szybko stała się jedną z większych w Warszawie, a ponadto N. prowadził w latach sześćdziesiątych filię w Lublinie, sprzedawał też książki na jarmarkach. Współpracował z wieloma polskimi księgarniami, m.in. Leona Idzikowskiego w Kijowie, Józefa Czecha, firmy D. E. Friedleina, Franciszka Grzybowskiego, Walerego Wielogłowskiego w Krakowie, Karola Kazimierza Wilda we Lwowie, Rubena Rafałowicza w Wilnie oraz księgarzami z Wrocławia i Lipska. N. sprowadzał i propagował tanie wydawnictwa, dostępne uboższym warstwom społeczeństwa. Prowadził również żywą działalność nakładczą; zainaugurował ją „Wizerunkami społeczeństwa warszawskiego” J. S. Boguckiego (1853), a od r. 1862 wydawał serię książeczek obrazkowych dla ludu wiejskiego i rzemieślników (ok. 16 pozycji). Nakłady N-ego, liczące ok. 80 pozycji, wytłaczane były w większości u Jana Jaworskiego. Z pozycji przeznaczonych głównie dla młodzieży wymienić należy: M. Unickiej „Illustrowany skarbczyk polski…” (1861 i 1863), T. Nowosielskiego „Illustrowany abecadlnik historyczny polski…” (1862), (nakład obu pozycji częściowo na płótnie, wg wzorów angielskich lansowanych przez N-ego w Polsce). Ponadto N. wydał A. Boldenyiego „Dzieje Węgier…” (1863) z ponad 60 drzeworytami w tekście, sporządzonymi w Paryżu, oraz libretto opery „Flis” S. Moniuszki (1858). Powstanie styczniowe przerwało działalność wydawniczą N-ego. Podobno wydawał w Warszawie bliżej nie określone pismo o patriotycznej treści; w r. 1863 musiał opuścić Warszawę i nie mógł już ogłaszać pod swoim nazwiskiem. W Warszawie ogłoszono upadłość księgarni N-ego i zarządzono (18/30 VI 1864) publiczną licytację. Księgarnię wykupiła jego żona Helena i prowadziła ją (pod firmą Księgarnia Heleny Nowoleckiej i Sp.) pomimo prześladowań przez władze carskie, a nawet uwięzienia w l. 1866 i 1867, do 1 IV 1868, kiedy to zmuszona była ją zlikwidować.

N. po opuszczeniu Warszawy schronił się w Dreźnie, tutaj utrzymywał kontakty z J. I. Kraszewskim. W r. 1866 wyjednał w Wiedniu pozwolenie na osiedlenie się w Krakowie, dokąd przyjechał w grudniu t. r. Lata pobytu za granicą wykorzystał na kontynuację zbierania materiałów do obszernej pracy Pamiątka dla rodzin polskich. Krótkie wiadomości o straconych na rusztowaniach, poległych i zmarłych na wygnaniu syberyjskim i tułactwie ofiar z 1861–1866… (Cz. 1–2, Kr. 1867–8). Na podstawie dokumentów, informacji zawartych w polskich publikacjach ukazujących się za granicą, napisów na mogiłach, nekrologów, relacji naocznych świadków wydarzeń zgromadził dane dotyczące przeszło 4 000 postaci, które ogłosił (z 2 tabl. ilustr.) pod pseud. Zygmunt Kolumna. Opracowanie, chociaż nie wolne od nieścisłości, było pierwszą próbą zebrania wiadomości w takim szerokim zakresie o losach uczestników powstania. N. wydał też drugą serię podobizn osób poległych 1861–6. W r. 1868 podjął wydawnictwo: Czytelnia Ludowa w oparciu o sprowadzone materiały i nakłady z Warszawy. Mimo trudności seria zyskała z czasem uznanie Rady Szkolnej Krajowej i Stowarzyszenia Oświaty Ludowej i została zalecona do użytku szkół.

N. ogłosił Spis książek pożytecznych dla szkółek i bibliotek miejskich i wiejskich, które można nabyć w Wydawnictwie Czytelni Ludowej w Krakowie b. r., szukał zbytu w W. Ks. Pozn. przy poparciu J. I. Kraszewskiego, oferował też swoje wydawnictwa na odpustach (np. w Kalwarii Zebrzydowskiej w r. 1869). Dla ratowania interesów przejął wówczas główną agencję na Galicję czasopism warszawskich: „Tygodnika Mód i Nowości”, „Przyjaciela Dzieci” i „Zorzy”, oraz podjął wydawanie kalendarzy. Popularność zdobył sobie Illustrowany powszechny kalendarz dla wszystkich stanów …, nawiązujący do wzorów warszawskich. N. pisywał do niego artykuły, a zamieszczane tam płatne ogłoszenia wspierały go materialnie. N. po długich staraniach dopiero w listopadzie 1871 uzyskał obywatelstwo austriackie, a w styczniu 1872 otrzymał koncesję wydawcy i księgarza. Dn. 1 VII 1872 otworzył w Krakowie przy Rynku Głównym 15 własną księgarnię. Rozprowadzał przez nią głównie polskie wydawnictwa – w pierwszym rzędzie własne nakłady – kolportował 27 tytułów czasopism polskich, 35 niemieckich, 9 francuskich. Wydawnictwa sprowadzał m. in. przez firmy Gebethner i Wolff z Warszawy, F. Wagner z Lipska, L. Hachette, F. Didot i W. Mickiewicza z Paryża, C. Reger z Wiednia, Księgarnię Królewską Ch. Muquardta (H. Merzbacha) z Brukseli. W r. 1872 ogłosił adnotowany Przewodnik dla kupujących i czytających książki przeznaczone dla ludu … Przy księgarni N. prowadził skład nut oraz wypożyczalnię książek, a później i nut, oddzielnie wypożyczalnię dla młodzieży, oferował też przedmioty sztuki. Od r. 1875 prowadził filię księgarni w Nowym Sączu ze sprzedażą materiałów piśmiennych i fotografii, a od r. 1876 wypożyczalnię książek i nut. Własna księgarnia nie poprawiła ciężkiej sytuacji materialnej N-ego, a kłopoty pogłębiła postępująca choroba oczu. Decyzją Sądu Krajowego z 23 III 1877 ogłoszono upadłość księgarni i jej licytację. Środków do życia dostarczało wówczas Biuro Umieszczeń Guwernantek … prowadzone przez żonę N-ego w Warszawie, a później w formie filii w Krakowie, która też zaczęła firmować wydawnictwa N-ego.

W serii Czytelni dla Ludu wydano w l. 1868/9–1876 ok. 70 książeczek (w tym wiele wznowień wydań warszawskich). Po ogłoszeniu upadłości księgarni N. ograniczył swoją działalność do własnych publikacji, m. in. ogłosił Wykaz ulic, placów, kościołów i domów miasta Krakowa, jego przedmieść i miasta Podgórza wraz z nazwiskami właścicieli, na podstawie ksiąg hipotecznych i urzędowych do dnia 10 Maja 1872 doprowadzony i historycznymi objaśnieniami uzupełniony (Kr. 1878, 1880), oraz, wspólnie z Władysławem Sabowskim, Pół wieku pracy. Rys życia i zasług J. I. Kraszewskiego … (dwa wyd. w r. 1879). W r. 1881 opublikował Pamiątkę podróży cesarza Franciszka Józefa I po Galicji (Kr.) stanowiącą kronikę wydarzeń 20 dni pobytu cesarza. N. projektował nowe wydawnictwo: biblioteczkę dla młodzieży pt. Skarbiec Polski, firmowane przez Czytelnię Ludową; wydał pierwszy tom T. Nowosielskiego i M. Ilnickiej „Dzieje Polski w obrazkach” (1882). Ponadto napisał: Dwa szkice biograficzne, Józef Majer i Stanisław hr. Tarnowski (Kr. 1880), Ostatnie 20 lat Krakowa i trzech jego burmistrzów… (Kr. 1882), Na pamiątkę odsieczy … 1683 roku (Kr. 1883). W r. 1884 przygotował Nowy wykaz ulic…m. Krakowa korzystając z subwencji Rady Miejskiej w wysokości 300 złr. N. zmarł 13 XII 1884 w Krakowie, pochowany został na cmentarzu Rakowickim.

Ożeniony z Heleną Frankenstein (w r. 1850), córką urzędnika sądowego Józefa i Heleny z Dyamentów, miał dzieci: Ksawerę, Juliana, Aleksandra i Napoleona.

Słown. Pracowników Książki Pol., (bibliogr.); Cyrankiewicz, Przewodnik po cmentarzach Krakowa; – Gomulicki J. W., Rocznik Literacki za r. 1978 s. 393; Homola I., Kraków za prezydentury M. Zyblikiewicza, Kr. 1976; Jeziorowski W., Album Powązek, W. 1915 s. 131 (mylne daty życia Szymona Nowoleckiego); Rudziński W., Stanisław Moniuszko, Kr. 1960 II; – Moniuszko S., Listy zebrane, Kr. 1969; – „Gaz. Warsz.” 1884 nr 291 (mylna data ur.); „Kur. Warsz.” 1848 nr 343, 1849 nr 192, 1864 nr 141; „Przegl. Sąd. i Admin.” R. 2: 1877 nr 15, 44; „Wiad. Bibliogr. Warsz.” 1884 s. 260 (mylna data ur.); – Arch. m. W. akta urodzeń, ślubów, zgonów cyrkułu I i parafii Św. Jana Chrzciciela oraz akta notariuszy: T. Brzozowskiego, C. Kowalewskiego, J. Noskowskiego; Arch. Paraf. Św. Anny w Kr.: Liber defunctorum, 1884 poz. 20; Arch. Sądu Rejonowego w Kr.: Rejestr firm przemysłowych, T. I s. 347–8; B. Jag.: rkp. 4496, 4952, 6523, 6471; B. Narod.: rkp. 7157; B. Ossol.: rkp. 4961, 5878, 5917, 6220, 12737; B. PAN w Kr.: rkp. 2028, 2064, 2159, 3166, 3711, 7898; Katalogi księgarskie i wydawnicze N-ego w: B. Jag., B. Narod, i B. Uniw. Warsz.; Urząd Stanu Cywilnego w Kr.

Maria Kocójowa